Νέα ευρήματα στον Αρχαιολογικό Χώρο του Ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος

Αποκάλυψη σπάνιων ξύλινων αναθημάτων, στον Αρχαιολογικό Χώρο του Ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος.

Αποσπασματικά ειδώλια των αρχαϊκών χρόνων και αγγεία ανατολίζοντος ρυθμού, δύο ακέραια χάλκινα κάτοπτρα, ληκύθια, τμήματα πυξίδων και άλλων αγγείων του 5ου αι. π.Χ., ήρθαν στο φως στο πλαίσιο του έργου «Διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου και συντήρηση της στοάς του ιερού της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα».

Το σημαντικότερο και εντυπωσιακότερο εύρημα, είναι ένα ξύλινο ειδώλιο πεπλοφόρου γυναικείας μορφής του πρώτου μισού του 5ου αι. π.Χ. με σάκκο στο κεφάλι, περίτεχνη κόμμωση και ίχνη ερυθρής χρωστικής.

Βρέθηκαν επίσης, ξύλινα τμήματα αγγείων, κυρίως σώματα και πώματα κυλινδρικών πυξίδων, καθώς και σανιδόμορφα τεμάχια ξύλου.

Για πρώτη φορά ήρθαν στο φως δύο ξύλινες σόλες υποδημάτων, τμηματικά σωζόμενα με περίτεχνη διακόσμηση εγχάρακτων μοτίβων. Ανάμεσα στα ευρήματα εντοπίστηκαν και βοτανικά είδη (κυπαρισσόμηλο, φύλλο δένδρου), που θα βοηθήσουν στην ανασύσταση του αρχαίου φυσικού περιβάλλοντος.

Τα ξύλινα ευρήματα της Βραυρώνας βρίσκονται σήμερα σε στάδιο καθαρισμού και η συντήρηση αναμένεται να διαρκέσει τρεις μήνες από την ολοκλήρωση της διάνοιξης του φρέατος και την προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού συντήρησης.

Το έργο εντάσσεται στο ΕΣΠΑ Αττική 2007-2013 και πραγματοποιείται με αυτεπιστασία από τη Β’ ΕΠΚΑ, ενώ στην επιχείρηση τεκμηρίωσης και συντήρησης η Β΄Εφορεία συνεργάζεται με το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ).

 

ΒΡΑΥΡΩΝΑ. Γυναίκα του 5ου αι. π.Χ. στους βάλτους

Στο φως σπάνιο ξύλινο ειδώλιο αλλά και τμήματα αγγείων, κατά τη διάνοιξη τομής για την κατασκευή αποστραγγιστικού φρέατος ομβρίων

• Μέσα στους βάλτους της Βραυρώνας βρέθηκαν ένα ξύλινο ειδώλιο πεπλοφόρου γυναικείας μορφής του α’ μισού του 5ου αι. π.Χ. και ένα μεγάλο κομμάτι από ξύλινη σόλα

Οι αρχαίοι πρόγονοί μας χρησιμοποιούσαν το ξύλο εκτεταμένα. Αν σήμερα δεν έχουμε σχεδόν καθόλου αντικείμενα λατρείας ή καθημερινής χρήσης, αυτό οφείλεται στο ότι το ξύλο, ως οργανικό υλικό, αποσυντίθεται. Απαιτούνται συνθήκες ακραίας ξηρασίας ή ακραίας υγρασίας και φυσική αντισηψία, ώστε να διασωθεί κάτι.

Στους βάλτους της Βραυρώνας βρέθηκε πριν από λίγο καιρό ένα ξύλινο ειδώλιο και ένα μεγάλο κομμάτι από ξύλινη σόλα. Ο ποταμός Ερασίνος, που πλημμυρίζει τον αρχαιολογικό χώρο μετατρέποντας τα εδάφη σε βαλτώδη, βοήθησε να διατηρηθούν και αυτά, όπως και άλλα ειδώλια και σκεύη, τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο εντοπισμός έγινε στο πλαίσιο του ενταγμένου στο ΕΣΠΑ έργου “Διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου και συντήρηση της στοάς του ιερού της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα”.

Το έργο πραγματοποιείται με αυτεπιστασία από τη Β’ ΕΠΚΑ. Κατά τη διάνοιξη τομής για την κατασκευή αποστραγγιστικού φρέατος ομβρίων στον χώρο δυτικά της στοάς εντοπίστηκε τμήμα πιθανώς αποθέτη, με πληθώρα σπάνιων αναθημάτων, όπως αναφέρει στο “Εθνος” η αρχαιολόγος Μαρία Στάθη. Ηρθαν στο φως “αποσπασματικά ειδώλια των αρχαϊκών χρόνων και αγγεία ανατολίζοντος ρυθμού, δύο ακέραια χάλκινα κάτοπτρα, ληκύθια, τμήματα πυξίδων και άλλων αγγείων του 5ου αι. π.Χ.”.

Το σημαντικότερο και εντυπωσιακότερο εύρημα ήταν ένα ξύλινο ειδώλιο πεπλοφόρου γυναικείας μορφής του α’ μισού του 5ου αι. π.Χ. Βρέθηκαν, επίσης, ξύλινα τμήματα αγγείων, κυρίως σώματα και πώματα κυλινδρικών πυξίδων (αγγεία που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες για καλλωπισμό και φύλαξη κοσμημάτων), καθώς και σανιδόμορφα τεμάχια ξύλου. Για πρώτη φορά ήρθαν στο φως δύο ξύλινα καττύματα (σόλες) υποδημάτων, τμηματικά σωζόμενα με περίτεχνη διακόσμηση εγχάρακτων μοτίβων. Ανάμεσα στα ευρήματα εντοπίστηκαν και βοτανικά είδη. Τα ξύλινα ευρήματα καθαρίζονται και αφού συντηρηθούν, πιθανώς θα εκτεθούν. Η μικρή τομή (μόλις 2 επί 2 μ.) δεν επιτρέπει προς το παρόν στους επιστήμονες να έχουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται.

Αγγελική Κώττη, ΕΘΝΟΣ, 4/10/2011

 

Τα τσόκαρα 2.600 χρόνια πριν

• ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΒΡΑΥΡΩΝΙΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΑ ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΘΕΑ

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Ελευθεροτυπία, Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2011

Ο Ερασίνος ποταμός, που πλημμυρίζει από την αρχαιότητα το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, έκανε το θαύμα του. Διέσωσε λόγω της υγρασίας ένα ζευγάρι ξύλινα υποδήματα σαν τα δικά μας τσόκαρα, εύρημα μοναδικό, όπως επίσης πολλά ακόμη ξύλινα αναθήματα προς τη θεά.

Κομμάτι από το ξύλινο κάττυμα (σόλα) υποδήματος με την περίτεχνη διακόσμηση εγχάρακτων μοτίβων που βρέθηκε στη Βραυρώνα (EUROKINISSI)

Η τύχη το έφερε κατά τη διάνοιξη μιας τομής για την κατασκευή ενός αποστραγγιστικού φρέατος μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, μεταξύ της στοάς και της ιεράς πηγής, όπου γίνονται έργα διαμόρφωσης και συντήρησης της στοάς του ιερού, να ανακαλύψουν οι αρχαιολόγοι της Β’ Εφορείας Αρχαιοτήτων (υπό την εποπτεία της Β. Σκαράκη) τμήμα αποθέτη με πλήθος σπάνιων αναθημάτων.

Αρχαϊκά ειδώλια και αγγεία ανατολίζοντος ρυθμού, δύο ακέραια χάλκινα κάτοπτρα, ληκύθια, τμήματα πυξίδων και άλλων αγγείων του 5ου αι. π.Χ. ήταν θαμμένα σε μια αργιλώδη επίχωση και μέσα σε συνεχώς αναβλύζοντα ύδατα του γειτονικού αρχαίου ποταμού.

Το σημαντικότερο και εντυπωσιακότερο εύρημα για τους ανασκαφείς θεωρείται ένα ξύλινο ειδώλιο πεπλοφόρου γυναικείας μορφής του α’ μισού του 5ου αι. π.Χ. με σάκο στο κεφάλι, περίτεχνη βοστρυχωτή κόμμωση και ίχνη κόκκινου χρώματος, όπως επίσης τα τμήματα ξύλινων αγγείων (σώματα και πώματα κυλινδρικών πυξίδων), ξύλινες σανίδες και δύο ξύλινες σόλες (καττύματα) υποδημάτων με περίτεχνα εγχάρακτα μοτίβα.

Βεβαίως δεν είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτονται στη Βραυρώνα αρχαία ξύλινα αντικείμενα, τα οποία σπανίως βρίσκονται σε άλλες περιοχές. Και παλαιότερα στις ανασκαφές της δεκαετίας του ’50 είχε αποκαλυφθεί, από τον αείμνηστο Ι. Παπαδημητρίου, ένα από τα σημαντικότερα σύνολα ξύλινων αντικειμένων, όπως ειδώλια, αγγεία, στελέχη και τεμάχια επένδυσης επίπλων, αντικείμενα καλλωπισμού και πίνακες, τα οποία εκτίθενται σήμερα στο φρεσκοανακαινισμένο Μουσείο της Βραυρώνας.

Θεά των λεχώνων

Τα αναθήματα προς την Αρτέμιδα της Βραυρώνας έχουν σχέση με το έθιμο των γυναικών να προσφέρουν ενδύματα και άλλα προσωπικά τους αντικείμενα στην προστάτιδα θεά των επιτόκων και των λεχώνων. Εχουν βρεθεί στο ιερό μαρμάρινες στήλες, στις οποίες καταγράφονταν τα ενδύματα και άλλα αντικείμενα που πρόσφεραν κατ’ έτος οι γυναίκες στη θεά είτε για να τους προσφέρει το δώρο της μητρότητας είτε για να την ευχαριστήσουν μετά τον τοκετό.

Αντίγραφα αυτών των στηλών στήνονταν και στο Βραυρώνιο που είχε ιδρύσει ο τύραννος Πεισίστρατος (ο οποίος καταγόταν από τη Βραυρώνα) στην Ακρόπολη των Αθηνών. Στις επιγραφές αυτές γίνεται λόγος για ξύλινα κιβώτια μέσα στα οποία ήταν τοποθετημένα τα ενδύματα των γυναικών, που αφιερώνονταν στη θεά.

Τα ξύλινα ευρήματα ήταν σε υδατοκορεσμένη κατάσταση και γι’ αυτό μεταφέρθηκαν αμέσως στο εργαστήριο συντήρησης του Μουσείου Βραυρώνας, σύμφωνα με την προϊσταμένη της Εφορείας Ελένη Μπάνου, αποθηκεύτηκαν εμβαπτισμένα σε νερό, γιατί αν έμεναν να στεγνώσουν, θα υφίσταντο ανεπανόρθωτες βλάβες (ρηγματώσεις, στρεβλώσεις κ.λπ.).

Οι συντηρητές της Εφορείας για τους επόμενους τρεις μήνες θα έχουν πολλή δουλειά. Αυτή τη στιγμή ασχολούνται με τον καθαρισμό των ευρημάτων. Χρειάζεται όμως να γίνει μία μελέτη για την τεκμηρίωση του υλικού (μακρο- και μικροφωτογράφιση, ταύτιση δασοπονικού είδους ξύλου, μετρήσεις υδατοκορεσμού και διαστάσεων κατά κατεύθυνση δομής του ξύλου, μέτρηση αρχικού βάρους κ.ά.) η οποία έχει αρχίσει από το Τμήμα Συντήρησης της Β’ ΕΠΚΑ (Γ. Μωραΐτου, Ε. Παπαθωμά).

Επίσης έχει ζητηθεί βοήθεια τόσο για την τεκμηρίωση όσο και τη συντήρηση των αρχαίων από το Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας (ΕΘΙΑΓΕ) και τον δρα Π. Κάββουρα, με τον οποίο έχει συνεργαστεί και στο παρελθόν η Διεύθυνση Συντήρησης του υπουργείου Πολιτισμού για την προστασία υδατοκορεσμένου αρχαιολογικού ξύλου.

Το ΕΘΙΑΓΕ έχει αναπτύξει ένα εργαλείο ταυτοποίησης δασοπονικών ειδών αρχαιολογικού ξύλου σε ψηφιακή μορφή που παραχώρησε δωρεάν στη Β’ Εφορεία Αρχαιοτήτων. Γι’ αυτούς έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ανάμεσα στα ευρήματα εντοπίστηκαν βοτανικά είδη, όπως κυπαρισσόμηλα, φύλλα δένδρων. Η έρευνα αυτού του υλικού θα βοηθήσει μελλοντικά στην ανασύσταση του αρχαίου φυσικού περιβάλλοντος. *

 

Σπάνια αρχαία ξύλινα αναθήματα αποκαλύφθηκαν στο Ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος.

Στο πλαίσιο του έργου «Διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου και συντήρηση της στοάς του ιερού της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα», που πραγματοποιεί η Β’ Εφορεία Κλασικών Αρχαιοτήτων, με «τη διάνοιξη τομής για την κατασκευή αποστραγγιστικού φρέατος δυτικά της στοάς και βόρεια της ιεράς πηγής, εντοπίστηκε τμήμα αποθέτη με πληθώρα σπάνιων αναθημάτων». Αποκαλύφθηκαν «αποσπασματικά ειδώλια των αρχαϊκών χρόνων και αγγεία ανατολίζοντος ρυθμού, δύο ακέραια χάλκινα κάτοπτρα, ληκύθια, τμήματα πυξίδων και άλλων αγγείων του 5ου αι. π.Χ.».

Το σημαντικότερο και εντυπωσιακότερο εύρημα ήταν ένα ξύλινο ειδώλιο πεπλοφόρου γυναικείας μορφής του α’ μισού του 5ου αι. π.Χ. με σάκο στο κεφάλι, περίτεχνη βοστρυχωτή κόμμωση και ίχνη ερυθρής χρωστικής. Βρέθηκαν, επίσης, ξύλινα τμήματα αγγείων, κυρίως σώματα και πώματα κυλινδρικών πυξίδων και σανιδόμορφα τεμάχια ξύλου. Για πρώτη φορά ήρθαν στο φως δύο ξύλινα καττύματα (σόλες) υποδημάτων, τμηματικά σωζόμενα με περίτεχνη διακόσμηση εγχάρακτων μοτίβων. Ανάμεσα στα ευρήματα εντοπίστηκαν και βοτανικά είδη (κυπαρισσόμηλο, φύλλο δένδρου) που θα βοηθήσουν στην ανασύσταση του αρχαίου φυσικού περιβάλλοντος. Τα ευρήματα καθαρίζονται και η πλήρης συντήρηση θα διαρκέσει τρεις μήνες.

 

Βραυρώνα, νέα πνοή για χώρο και μουσείο

• Αντιπλημμυρικά έργα, νέα είσοδος επισκεπτών και πάρκινγκ

ΚΑΣ. Από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής, δημοφιλής για τον ναό της Αρτέμιδος και τη λατρεία της, που έχει δώσει το όνομά του στον σημερινό δήμο αλλά και στη γειτονική Λούτσα, γνωστή πια ως Αρτεμις, η Βραυρώνα είναι τόπος με μεγάλη ιστορία από τη νεολιθική εποχή. Φημισμένο ιερό αφιερωμένο στη Βραυρωνία Αρτέμιδα, προστάτιδα της γονιμότητας και της ευτοκίας, πολλές υποψήφιες μητέρες στην αρχαιότητα έταζαν εκεί τα παιδιά τους και της αφιέρωναν τα ρούχα τους όταν ο τοκετός κρινόταν επιτυχής.

Στο ιερό μάλιστα, τα κλασικά χρόνια, πολλά κορίτσια φημισμένων οικογενειών προετοιμάζονταν εκεί για την εφηβεία τους αφιερώντας πέντε χρόνια από τη ζωή τους.

Αυτός ο υπέροχος χώρος με τα δεκάδες προβλήματα, που ανέσκαψε συστηματικά και εκτεταμένα ο αρχαιολόγος Ιωάννης Παπαδημητρίου, δέχτηκε τα τελευταία χρόνια κάποιες φροντίδες, όχι όμως αρκετές.

• Αλλάζει η είσοδος

Οι αντλίες που μπήκαν από το 2004 για να αντιμετωπιστούν οι πλημμύρες, αποκατέστησαν τη γνώριμη εικόνα του βάλτου, με την προϋπόθεση βέβαια ότι καθαρίζεται τακτικά ο χώρος. Μεγαλύτερη και εντυπωσιακότερη αλλαγή είναι η ανακαίνιση του μουσείου που άλλοτε το «έτρωγαν» η βροχή και η υγρασία και βέβαια η επανέκθεση η οποία άνοιξε το καλοκαίρι φέρνοντας -χωρίς επίσημα εγκαίνια- περισσότερους επισκέπτες στο μουσείο.

Εκκρεμότητα παρέμεινε ο αρχαιολογικός χώρος που μπορεί να μην πλημυρίζει ανάλογα με τις διαθέσεις του Ερασίνου ποταμού, ο οποίος εκβάλλει λίγα μέτρα πιο πέρα, ωστόσο δεν διακρίνεται για την οργάνωσή του. Και αν βρέχει, εύκολα δεν τον επισκέπτεσαι, όσο λάτρης των αρχαίων και αν είναι ή θαυμαστής του πράσινου τοπίου. Η Βραυρώνα άλλωστε έχει έναν πολύτιμο υγρότοπο που ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura και θεωρείται από τους λίγους εναπομείναντες υγιείς υγρότοπους της Αττικής.

Ο επισκέπτης σήμερα δυσκολεύεται. Η είσοδος του αρχαιολογικού χώρου από την έξοδο του μουσείου απέχει περίπου δύο χιλιόμετρα και πρέπει να ξαναμπείς στο αυτοκίνητό σου και να οδηγήσεις για να φτάσεις ώς εκεί. Για κάποιους τολμηρούς υπάρχει ένα μονοπάτι, λασπωμένο συνήθως ή γεμάτο από την πυκνή βλάστηση.

Με την έγκριση του ΚΑΣ θα αλλάξει η διαδρομή και η είσοδος των επισκεπτών που ομολογουμένως βρίσκεται σε κακό σημείο (επικίνδυνη στροφή) και θα μεταφερθεί στη νοτιοανατολική πλευρά. Θα απέχει μόλις 200 μ. από την είσοδο του μουσείου με χωματόδρομο και το κοινό θα έχει πρόσβαση στο πάρκινγκ.

Τα σχέδια αυτά επιτρέπουν και τη χρήση μιας παλιάς αποθήκης για χώρο υποδοχής του κοινού, εκδοτήριο – πωλητήριο. Θα τοποθετηθούν επίσης ενημερωτικές πινακίδες, μικρό στέγαστρο για κάποια αρχιτεκτονικά μέλη, θα καθοριστούν διαδρομές που θα κάνουν ευκολότερη την πρόσβαση. Η χρήση του υλικού που θα χρησιμοποιηθεί, διαπερατό μάλλον (όπως στην Ολυμπία), προκάλεσε κάποιες διαφωνίες ανάμεσα στα μέλη του Συμβουλίου προχθές, όμως το ξύλο είναι ακατάλληλο για την περιοχή που έχει όπως σημείωσε η προϊσταμένη της Β΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωάννα Δρακωτού, έντονη υγρασία.

Ανάμεσα σε αυτά που ζητήθηκαν είναι και η εγκατάσταση αλεξικέραυνου. Ακόμη θυμούνται την καταστροφή που σημειώθηκε στη στοά είκοσι χρόνια πριν, από την πτώση κεραυνού.

• Της Γιωτας Συκκα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19/02/2010