Τι υποσχέθηκε ο νέος αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα για το χώρο του πολιτισμού και τι περιθώρια έχει να το πραγματοποιήσει

• Δεσμεύσεις για τις τέχνες

Με τη Μέση Ανατολή να φλέγεται και τη διεθνή οικονομία σε ελεύθερη πτώση, το τελευταίο που θα περίμενε κανείς από τον Μπαράκ Ομπάμα είναι να δώσει βάρος στον πολιτισμό. Φαίνεται, όμως, πως ο νέος αμερικανός πρόεδρος ακολουθεί το παράδειγμα του Ρούσβελτ, που λίγα χρόνια μετά το κραχ δαπάνησε 418 εκατ. δολάρια σε προγράμματα ενίσχυσης του θεάτρου, της λογοτεχνίας, της μουσικής και των εικαστικών, εξασφαλίζοντας χιλιάδες θέσεις εργασίας σε μια κοινωνία που είχε χάσει τα πάντα.

Στην προεκλογική του καμπάνια ο Ομπάμα υποσχέθηκε πολλά στον τομέα της τέχνης και μερικές μέρες μετά την ορκωμοσία του έχει ήδη συναντηθεί με μια αντιπροσωπεία 16 πιο σημαντικών πολιτιστικών φορέων: «Σε συνδυασμό με τα επιστημονικά εφόδια που δίνουμε στα παιδιά μας για να αντεπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις πρέπει να τα προικίσουμε και με την ικανότητα μιας δημιουργικής σκέψης που μπορούν να πάρουν μόνο μέσα από μια σημαντική πολιτιστική εκπαίδευση. Σκοπός μας δεν είναι να παράγουμε περισσότερους καλλιτέχνες, αλλά να δημιουργήσουμε ολοκληρωμένους ανθρώπους που θα οδηγήσουν με επιτυχία σε μια ελεύθερη κοινωνία», έλεγε λίγο καιρό πριν εκλεγεί.

Περισσεύουν λεφτά;

Η φιλοξενία καλλιτεχνικών εκδηλώσεων μέσα στον ίδιο τον Λευκό Οίκο (εικόνα που θυμίζει το «Κάμελοτ» των Κένεντι και τον λαμπρό γαλαξία των αστεριών της τέχνης που συγκεντρώνονταν πλάι τους, τις βραδιές με τον Πάμπλο Καζάλς και τον Λέοναρντ Μπερνστάιν, ή τις συζητήσεις της Πρώτης Κυρίας με τον σπουδαίο κριτικό Λάιονελ Τρίλινγκ για τα βιβλία του Ντ. Χ. Λόρενς) δεν είναι από τις πρώτες προτεραιότητες του Μπαράκ Ομπάμα, αν και σίγουρα η πιο εντυπωσιακή. Η διεύρυνση της συνεργασίας δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων με πολιτιστικούς οργανισμούς και η δημιουργία μιας ένωσης με τη συμμετοχή νέων καλλιτεχνών που θα εκπαιδευτούν να εργαστούν σε «φτωχά» εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις κοινότητές τους, αποτελούν τους βασικούς άξονες της πολιτικής του στον τομέα της τέχνης.

Πόσα περιθώρια χρηματοδότησης όμως αφήνει η οικονομικά κρίση και η διάθεση τεράστιων αμυντικών δαπανών σε έναν τομέα που, κακά τα ψέματα, δεν αποτελεί προτεραιότητα σε καμία χώρα του κόσμου;

Τα τελευταία 15 χρόνια η κυβερνητική χρηματοδότηση του ΝΕΑ (Εθνικό Κληροδότημα για τις Τέχνες, ο μεγαλύτερος ετήσιος χρηματοδότης των τεχνών στην Αμερική) περικόπηκε από τα 175 εκατ. δολάρια το χρόνο που ήταν το 1992, στα 125 εκατ. δολ σήμερα. Επίσης, η χρηματοδότηση των τεχνών υπάγεται στη διακριτική ευχέρεια του Κογκρέσου. Κι ενώ η ομοσπονδιακή στήριξη για τον πολιτισμό έχει παραμείνει σταθερή κατά την τελευταία δεκαετία σε περίπου 2 δισ. δολ., ωστόσο έχει μειωθεί σημαντικά ως ποσοστό του προϋπολογισμού.

Ο Μπαράκ Ομπάμα δεσμεύτηκε για την οικονομική ενίσχυση των τεχνών με άμεσα αλλά και πιο μακρόπνοα σχέδια. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η φοροαπαλλαγή για τον καλλιτέχνη ολόκληρης της αξίας του έργου που ο ίδιος δωρίζει σε μια γκαλερί ή ένα μουσείο και όχι μόνο της αξίας των υλικών του, όπως ίσχυε μέχρι τώρα. Στη δεύτερη κατηγορία ο νέος αμερικανός πρόεδρος υπόσχεται συμφέροντα και οικονομικά ασφαλιστικά προγράμματα για όλους τους καλλιτέχνες, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να αφοσιωθούν στην καριέρα τους χωρίς να αναγκάζονται να κάνουν δουλειές του ποδαριού. Χαλαρώνει τις αυστηρές διατυπώσεις για βίζα, όπως αυτές επιβλήθηκαν μετά την 11η Σεπτεμβρίου, προκειμένου να διευκολύνει ξένους καλλιτέχνες και φοιτητές να έρθουν στην Αμερική. Και τέλος, λέει δημόσια αυτό που έκανε μυστικά η CIA κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου στρατολογώντας θεατρικές ομάδες που διείσδυαν σε ανατολικοευρωπαϊκές πόλεις για την ανατροπή του καθεστώτος.

Μιλάει για τη δύναμη της «πολιτιστικής διπλωματίας» και καλεί τους διανοούμενους της χώρας του να νικήσουν σ’ αυτόν τον ιδιότυπο πόλεμο ιδεών ανάμεσα στη Δύση και τους ισλαμιστές εξτρεμιστές.

Οι τέχνες δεν είναι αμελητέο κομμάτι στην αμερικανική οικονομία. Σύμφωνα με τη μελέτη «Arts and Economic prosperity», η μη κερδοσκοπική πολιτιστική βιομηχανία παράγει 166,2 δισ. δολ., υποστηρίζει 5,7 εκατ. θέσεις εργασίας και επιστρέφει 12,6 δισ. δολ. σε φόρους στο αμερικανικό κράτος. Αν σε αυτά προστεθούν και τα κέρδη από την βιομηχανία του Χόλιγουντ, τότε το περιοδικό «Τάιμ» δεν έχει άδικο όταν γράφει ότι στη Νέα Υόρκη μόνο τα κέρδη από τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και όσα αυτές συνεπάγονται (εστιατόρια, μπαρ κ.λπ.) ξεπερνά πολλές φορές τα λίμιτ απ του χρηματιστηρίου. Κι όλα αυτά σε μια χώρα που δεν έχει καν υπουργείο Πολιτισμού…

Μέσα στη δίνη των καταιγιστικών αλλαγών, μπορεί όλες αυτές οι εξαγγελίες να ξεχαστούν. Η κάθε είδους κρίση, όμως, έχει και ένα καλό. Αφήνει χώρο για μεγάλες ελπίδες.

• Της ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΑΝΤΥΠΑ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 – 01/02/2009

 

Προσδοκίες καλλιτεχνών στις ΗΠΑ

Περιμένουν πολλά από τον νέο πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα στον τομέα της κουλτούρας και των τεχνών

International Herald Tribune

ΗΠΑ. Καθώς η κυβέρνηση Ομπάμα εργάζεται ήδη σκληρά για την ανάκαμψη της οικονομίας μέσα από τη δημιουργία κεφαλαίων και θέσεων εργασίας, οι πνευματικοί ηγέτες πιέζουν τον πρόεδρο να μη λησμονήσει τις τέχνες, που και αυτές έχουν υποστεί συνέπειες από την κρίση στην αγορά. «Θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι οι τέχνες δεν θα μείνουν εκτός αυτής της προσπάθειας ανάκαμψης», δήλωσε ο Ρόμπερτ Λιντς, πρόεδρος της ομάδας λόμπι «Οι Αμερικανοί για τις Τέχνες». «Η αμοιβή του καλλιτέχνη είναι το ίδιο σημαντική όσο κι εκείνη του εργάτη ή του υπαλλήλου των αυτοκινητοβιομηχανιών».

• Τα πρώτα 50 εκατ. δολάρια

Στο Κογκρέσο, το νομοσχέδιο για την ανάκαμψη και τις νέες επενδύσεις στην Αμερική, που εγκρίθηκε την περασμένη εβδομάδα από την Επιτροπή Κονδυλίων της Βουλής των Αντιπροσώπων, περιλαμβάνει και ένα ποσό της τάξης των 50 εκατομμυρίων δολαρίων που προορίζεται για το Εθνικό Ιδρυμα Τεχνών, το οποίο και θα αναλάβει να διανείμει αυτά τα χρήματα άμεσα στις ομάδες αυτές, αλλά και μέσω πολιτειακών και τοπικών καλλιτεχνικών οργανισμών, σε μη κερδοσκοπικές καλλιτεχνικές ομάδες. Το νομοσχέδιο αναμένεται να περάσει για ψηφοφορία από τη Βουλή των Αντιπροσώπων σήμερα, Τετάρτη, προτού προωθηθεί στη Γερουσία. Θα φτάσει στο γραφείο του προέδρου στις αρχές Φεβρουαρίου, δήλωσε εκπρόσωπος του ΕΙΤ.

Στο μεταξύ, καλλιτεχνικές ομάδες πιέζουν ομοσπονδιακά υπουργεία όπως το Μεταφορών ή Εργασίας, προκειμένου να συμπεριλάβουν τον πολιτισμό στους προϋπολογισμούς τους. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα ενίσχυσης των συγκοινωνιών θα μπορούσε να αποφέρει χρήματα σε καλλιτέχνες, οι οποίοι θα αναλάμβαναν κάποια δημόσια καλλιτεχνικά έργα. Επίσης, μέσω του υπουργείου Εργασίας, παροπλισμένοι επαγγελματίες καλλιτέχνες θα μπορούσαν να λάβουν νέα εκπαίδευση και να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό. «Κάθε μία από αυτές τις θέσεις μπορούν να αποτελέσουν όχημα μέσα από το οποίο να κυκλοφορήσουν κάποια χρήματα, και αυτό που θέλουμε να διασφαλίσουμε είναι ότι ένα μέρος από αυτά τα χρήματα θα πάνε και σε καλλιτέχνες», δήλωσε ο Λιντς.

• Οι προεκλογικές εξαγγελίες

Η όλη συζήτηση ξεκίνησε μετά τις προεκλογικές δηλώσεις του Ομπάμα στις οποίες δινόταν έμφαση στην ιδιαίτερη σημασία των τεχνών. Οντας ένας από τους ελάχιστους υποψηφίους με πρόγραμμα για τον πολιτισμό, ο Ομπάμα έκανε έκκληση για ένα «σώμα νέων καλλιτεχνών», το οποίο να εργαστεί σε σχολεία με μαθητές χαμηλών εισοδημάτων και σε υποβαθμισμένες γειτονιές. Επίσης, ο Ομπάμα έκανε λόγο για περίθαλψη και φορολογικές απαλλαγές για καλλιτέχνες, ενώ μίλησε και για μια καλλιτεχνική διπλωματία, αποστέλλοντας στο εξωτερικό καλλιτέχνες εν είδει πρεσβευτών της Αμερικής. Ο πρόεδρος προσανατολίζεται στη δημιουργία ενός τμήματος τεχνών και πολιτισμού, το οποίο να υπάγεται στο Συμβούλιο Εσωτερικής Πολιτικής του Λευκού Οίκου, και το οποίο να περιλαμβάνει το ΕΙΤ, το Εθνικό Ιδρυμα Ανθρωπιστικών Επιστημών και το Ιδρυμα Υπηρεσιών Μουσείων και Βιβλιοθηκών.

Ορισμένες πνευματικές προσωπικότητες έχουν απευθύνει έκκληση ακόμα και για τη δημιουργία υπουργείου Πολιτισμού. Σε ραδιοφωνική συνέντευξη, το περασμένο φθινόπωρο στον σταθμό WNY’s «Soundcheck», ο μουσικός Κουίνσι Τζόουνς δήλωσε ότι την επόμενη φορά που θα μιλούσε με τον Ομπάμα θα τον ικέτευε «για έναν υπουργό Πολιτισμού», παρόμοιο με τους υπουργούς Πολιτισμού που έχουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το σχόλιό του αποτέλεσε την αφετηρία για μια αίτηση που σήμερα περιέχει περισσότερες από 199.500 υπογραφές.

Ωστόσο, για την ομάδα πίεσης «Οι Αμερικανοί για τις Τέχνες», αυτό που έχει σημασία είναι η άμεση χρηματοδότηση των τεχνών και ένας πρόεδρος που να περνάει το μήνυμα ότι οι τέχνες είναι κάτι σημαντικό. Οι 100.000 μη κερδοσκοπικοί καλλιτεχνικοί οργανισμοί της χώρας διαθέτουν περί τα έξι εκατομμύρια εργαζόμενους και προσφέρουν ετησίως στην εθνική οικονομία 167 δισεκατομμύρια δολάρια, δήλωσε ο Λιντς. «Δεν βλέπω όλο αυτό σαν ένα σχέδιο διάσωσης των τεχνών», πρόσθεσε, «αλλά σαν μια οικονομική επένδυση στις τέχνες».

[Η Καθημερινή, 28/01/2009]