 |
Χαρακτηριστική περίπτωση καπιταλιστικής διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί ο αρχαίος ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος, στο Μετς. Η πρόσφατη (23/12) άδεια του ΥΠΕΧΩΔΕ προς κατασκευαστική εταιρεία για κατεδάφιση των κτιρίων που βρίσκονται πάνω στα αρχαία σπαράγματα, προφανώς για οικοδομική… «αξιοποίηση», αποτελεί το πλέον πρόσφατο «επεισόδιο» σε ένα «σίριαλ» για την «τύχη» του μνημείου, που διαρκεί σχεδόν μισό αιώνα.Ο ναός κατασκευάστηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα (αποδίδεται στον Καλλικράτη) και κατεδαφίστηκε το 1778. Ωστόσο, λόγω της σημασίας του για την πόλη, ο χώρος στον οποίο βρίσκονται τα θεμέλιά του χαρακτηρίστηκε ως αρχαιολογικός ήδη από το 1960. Σήμερα βρίσκεται στο οικοδομικό τετράγωνο (1390,70 τ.μ.) που περικλείεται από τις οδούς Αρδηττού, Θωμοπούλου, Κεφάλου και Κούτουλα στην περιοχή Αρδηττός στο Μετς. Λόγω ακριβώς αυτής της σημασίας αποφασίστηκε η απαλλοτρίωσή του με στόχο την ανάδειξη το 1964, η οποία ουδέποτε εκτελέστηκε μέχρι σήμερα, παρά το γεγονός ότι έκτοτε ακολούθησαν σειρά γνωμοδοτήσεων του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και υπουργικών αποφάσεων. Μια σύντομη υπενθύμιση όσων διαδραματίστηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες είναι άκρως χρήσιμη για εξαγωγή συμπερασμάτων.
Το 1993 το ΚΑΣ γνωμοδοτεί για πολλοστή φορά υπέρ της απαλλοτρίωσης. Αν και η σχετική υπουργική απόφαση στάλθηκε για δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, το ΥΠΠΟ τη «μαζεύει», ζητώντας από το ΚΑΣ επανεξέταση του θέματος και… διενέργεια νέων ανασκαφών, για να διαπιστωθεί αν πράγματι υπάρχουν αρχαία! Να σημειωθεί ότι η πρώτη αρχαιολογική ανασκαφή πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία… το 1897.
- «Διαπιστώσεις» και καταρρεύσεις
|
Οι ανασκαφές πραγματοποιούνται και βέβαια το ΚΑΣ επανέρχεται το Γενάρη του 2005 επικυρώνοντας τις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις του. Τις απόψεις τους υπέρ της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου καταθέτουν μαζικοί φορείς, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων και το ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών). Χαιρετίζοντας εκείνη τη γνωμοδότηση, ο εξωραϊστικός πολιτιστικός σύλλογος της περιοχής Μετς «Αρδηττός» σημείωνε, σχετικά με το ύψος της δαπάνης απαλλοτρίωσης, ότι «η σημερινή αντικειμενική αξία του χώρου ανέρχεται, σε 170 εκατομμύρια δραχμές, ενώ σύμφωνα με την απόφαση 694 του 1992 του Εφετείου Αθηνών, η αξία ανέρχεται σε 83 εκατομμύρια. Αλλωστε η οικογένεια Λιβανού αγόρασε μέρος του τετραγώνου το 1990, με τίμημα 9 εκατομμύρια δραχμές».Ωστόσο δεν αλλάζει τίποτα. Τον Μάρτη του 1997, το ΚΚΕ φέρνει το θέμα στη Βουλή με Ερώτηση των βουλευτών, Λέων Αυδή και Ορέστη Κολοζώφ, προειδοποιώντας την κυβέρνηση, ότι ενώ πέρασαν δύο χρόνια από την απόφαση του ΚΑΣ, «η διαδικασία για τον καθορισμό της προσωρινής τιμής μονάδας για την απαλλοτρίωση δεν έχει ολοκληρωθεί και ίσως δεν έχει αρχίσει, ώστε υπάρχει κίνδυνος να ανατραπεί η απόφαση απαλλοτρίωσης και να προχωρήσουν τα σχέδια που έχουν εξαγγελθεί από πολιτικό πρόσωπο, που διεκδικεί το χώρο, ότι θα ανεγερθεί εστιατόριο με θέα την Ακρόπολη».
Τον Απρίλη του 1999 το ΚΚΕ επανέρχεται με αφορμή την Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων. Μεταξύ άλλων στην Ερώτηση σημειωνόταν: «Αφού (…) αποκλείστηκε από το ΚΑΣ και τον υπουργό Πολιτισμού ο ναός της Αρτέμιδος Αγροτέρας από τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου, σκοπεύει το ΥΠΠΟ να καταβάλει έγκαιρα την αποζημίωση (πριν από 18/8/99 που κλείνει ο νόμιμος χρόνος καταβολής αποζημίωσης) ώστε τουλάχιστον να διασωθεί ο χώρος ή αποβλέπει στον πλήρη αφανισμό και στην οικοπεδοποίησή του μιας και υπάρχουν φήμες ότι στο χώρο αυτό θα γίνει πολυτελές εστιατόριο από τον κ. Λιβανό;».
Η κυβέρνηση εξακολουθεί να «σφυρίζει» αδιάφορα. Τον Δεκέμβρη του 1998 καταρρέει ένα από τα ερειπωμένα κτίρια που βρίσκονται πάνω στο ναό, στη γωνία Αρδηττού και Κούτουλα. Να σημειωθεί, ότι οι φορείς των κατοίκων είχαν ενημερώσει το ’94 και το ’96 το Τμήμα Επικίνδυνων της Πολεοδομίας του Δήμου Αθηναίων και ζητούσαν την άμεση κατεδάφιση όλων των επικίνδυνων κτισμάτων που βρίσκονται στο τετράγωνο. Η Πολεοδομία διαπίστωσε τελικά ότι τα κτίσματα είναι πράγματι επικίνδυνα και πρέπει να κατεδαφιστούν. Εκδόθηκε σχετική γνωμοδότηση και από την αρμόδια τριμελή επιτροπή της Νομαρχίας Αθηνών, ενώ ενημερώθηκαν το αστυνομικό τμήμα της περιοχής, το ΥΠΕΧΩΔΕ και η αρμόδια για τον αρχαιολογικό χώρο Γ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Ουδείς έπραξε οτιδήποτε. Στο μεταξύ, το Πρωτοδικείο Αθηνών είχε ορίσει αποζημίωση ύψους 340.000 δραχμών ανά τ.μ. για την απαλλοτρίωση, χωρίς το ΥΠΠΟ να έχει πληρώσει και ενώ απέμεναν οκτώ μήνες για την καταβολή των χρημάτων στους δικαιούχους, με την πάροδο των οποίων η απαλλοτρίωση αίρονταν αυτοδίκαια.
Τον Ιούνη του 1999 το ΚΚΕ καταθέτει εκ νέου Ερώτηση μετά από την απάντηση του ΥΠΠΟ στην προηγούμενη, η οποία υποστήριζε ότι «σύμφωνα με πρόσφατη ανασκαφική έρευνα διαπιστώθηκε ότι από το ναό της Αρτέμιδος Αγροτέρας σήμερα δε σώζεται παρά ελάχιστο τμήμα του αναλημματικού τείχους του ναού στη νότια πλευρά της λεωφόρου Αρδηττού»! Οι κομμουνιστές βουλευτές θύμισαν την υπουργική απόφαση του 1995 και διαπίστωναν ότι «δικαιολογημένα λοιπόν κάποιος μπορεί να υποθέσει ότι η απάντηση της υπουργού αποβλέπει στο “ροκάνισμα” του χρόνου, ώστε να λήξει η προθεσμία κατάθεσης της δαπάνης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που είναι η 18/8/99. Απόδειξη της έλλειψης συνεννόησης, στην καλύτερη περίπτωση, είναι το γεγονός ότι στην απάντησή του ο πρόεδρος της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΑΧΑ ΑΕ) αναφέρει ότι ο χώρος του ιερού της Αγροτέρας Αρτέμιδος συμπεριλαμβάνεται στο «πρόγραμμα ενοποίησης». Και ξαναρωτούσαν: «Σκοπεύει το ΥΠΠΟ να καταβάλει έγκαιρα την αποζημίωση ώστε να διασωθεί ο χώρος ή θα αφήσει να οικοπεδοποιηθεί δεδομένων των φημών που κυκλοφορούν ότι εκεί πρόκειται να γίνει πολυτελές εστιατόριο από τον κ. Λιβανό;».
- «Ξεγύμνωμα»
Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου το ΚΚΕ φέρνει το θέμα στην Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σημειώνοντας: «Ενα σημαντικότατο στοιχείο του αθηναϊκού αρχαιολογικού τοπίου, αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι και ο χώρος του ιερού ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος, του οποίου διασώζεται τμήμα του αναλημματικού τείχους. Με ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης, που αδιαφορεί και αναβάλλει συστηματικά την απαλλοτρίωση του χώρου και την ένταξή του στο ευρύτερο πρόγραμμα ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, ο χώρος αυτός κινδυνεύει να αλλοιωθεί και να παραχαραχτεί μετατρεπόμενος σε ιδιωτικό χώρο εμπορικών δραστηριοτήτων. Ποιες άμεσες ενέργειες και πρωτοβουλίες θα αναλάβει προκειμένου να αποτρέψει οποιαδήποτε αλλοίωση της αρχαιολογικής και πολιτιστικής αξίας του χώρου και αν προτίθεται να αξιοποιήσει τη χρηματοδότηση που προβλέπεται από τα προγράμματα διαφύλαξης και διάσωσης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς για την απαλλοτρίωση του χώρου και την κατάλληλη διαμόρφωση και ένταξή του στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου».
Τον Οκτώβρη του 2005 γίνεται φανερό πού οδηγούσε αυτό το «ροκάνισμα» του χρόνου που μόνο τους ιδιώτες εξυπηρετούσε: Για πρώτη φορά μετά το 1960, το θέμα ξανάρχεται στο ΚΑΣ όχι πια ως ζήτημα απαλλοτρίωσης, αλλά ως… «έγκριση ή μη καθαίρεσης υφισταμένων κτισμάτων για τη διενέργεια ανασκαφικής έρευνας»! Αυτό σήμαινε ότι διαγράφονται οι προηγούμενες αποφάσεις για αναγκαστική απαλλοτρίωση, αλλά και η κοινώς ομολογημένη από όλες τις πηγές ιστορική σημασία του χώρου, τη στιγμή που, τόσο οι εκπρόσωποι φορέων, όσο και τα ίδια τα μέλη του ΚΑΣ επανέλαβαν όλα τα επιστημονικά τεκμήρια και τους λόγους που πρέπει να αναδειχτεί ο αρχαιολογικός χώρος.
Οι φορείς είχαν διαβλέψει από πριν πού θα οδηγούσε αυτή η απόφαση. Τον Μάρτη του 2005, η Πανελλήνια Ενωση Αρχιτεκτόνων με επιστολή της προς τον πρωθυπουργό και υπουργό Πολιτισμού, Κ. Καραμανλή, σημείωνε, ότι η αναπομπή του θέματος με αυτόν τον τρόπο στο ΚΑΣ «προκαλεί μεγάλη ανησυχία, καθώς διαφαίνεται μία σαφής προσπάθεια απεμπλοκής από τη σταθερή θέση περί απαλλοτρίωσης του χώρου, με ορατό το ενδεχόμενο της υπό προϋποθέσεις οικοδόμησής του». Τον Απρίλη το ΚΚΕ ζητούσε με νέα Ερώτησή του «την άμεση λήψη μέτρων διάσωσης από την τσιμεντοποίηση του ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος».
Πολιτισμός 