«ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ»: Νέοι δρόμοι στην έρευνα

Το μεγαλύτερο θραύσμα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, το οποίο περιέχει 27 οδοντωτούς τροχούς

Νέα ευρήματα που ανοίγουν νέους δρόμους στην έρευνα για τον περίφημο «μηχανισμό των Αντικυθήρων» προσφέρει στη διεθνή επιστημονική κοινότητα το ΑΠΘ.Ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων», ο πρώτος αναλογικός υπολογιστής που κατασκευάστηκε πριν από 2.000 χρόνια, υπολόγιζε επακριβώς τη θέση του Ηλιου, της Σελήνης, πιθανώς και των πλανητών. Εμφάνιζε τις φάσεις της Σελήνης, προέβλεπε εκλείψεις, έδειχνε το ημερολόγιο και προσδιόριζε την ημερομηνία τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων.

Από τον Απρίλη του 2008, ξεκίνησε στο Εργαστήριο Αστρονομίας του Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ η εκπόνηση διδακτορικής διατριβής για το Μηχανισμό (επιβλέπων καθηγητής Ιωάννης Σειραδάκης, υποψήφια διδάκτωρ Μαγδαληνή Αναστασίου).

Από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα προκύπτουν τα εξής:

– Η πιθανή σύνδεση του Μηχανισμού με την περιοχή της Βορειοδυτικής Ελλάδας (Ηπειρος, Κέρκυρα). Την περιοχή αυτή υποδεικνύουν τρία ανεξάρτητα αποτελέσματα: (α) το ημερολόγιο της σπείρας του Μέτωνα, (β) η αναγραφή μεταξύ των άλλων πανελλήνιων στεφανιτών αγώνων (Ολυμπιακών, Πυθίων, Ισθμίων και Νέμεων), των αγώνων της Δωδώνης «Νάια», και η ανάλυση των αστρικών γεγονότων που αναγράφονται στο Παράπηγμα του Μηχανισμού.

– Ο τρόπος κατασκευής των σπειρών. Οι δύο σπείρες της πίσω πλευράς του Μηχανισμού δεν αποτελούν σπείρες του Αρχιμήδη αλλά σπείρες που δημιουργήθηκαν με δύο ημικύκλια.

– Ο τρόπος κατασκευής του δείκτη της σπειροειδούς έλικας του Μέτωνα. Ο δείκτης δεν είναι στερεωμένος στο κέντρο της έλικας, αλλά πηγαινοέρχεται ελεύθερα για να μπορεί να παρακολουθεί τη σπείρα.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της διατριβής, κατασκευάστηκε αντίγραφο του Μηχανισμού σε πραγματικές διαστάσεις. Πρόκειται για το πιο πρόσφατο, παγκοσμίως, μοντέλο του Μηχανισμού που έχει κατασκευαστεί, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα μέχρι στιγμής δημοσιευμένα αποτελέσματα της έρευνας για το θαυμαστό αυτό τεχνούργημα. Το μοντέλο παρουσιάστηκε πρώτη φορά το Νοέμβρη του 2008 στο Τελλόγλειο Ιδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ, στα πλαίσια της έκθεσης «Ελλάδα και Τεχνολογία: μια διαχρονική προσέγγιση».

 

Αρχαίο λάπτοπ από την Ήπειρο

Είκοσι επτά οδοντωτούς τροχούς περιείχε το εικονιζόμενο θραύσμα από τον μυστηριώδη Μηχανισμό των Αντικυθήρων, που σύμφωνα με νέα στοιχεία είχε «πατρίδα» την Ήπειρο. Μελετητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατασκεύασαν αντίγραφό του σε πραγματικές διαστάσεις (32Χ16Χ10 εκατοστά), το οποίο εκτίθεται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

O Μηχανισμός των Αντικυθήρων, το αρχαιότερο- αναλογικό- λάπτοπ, μπορεί πλέον να μετονομαστεί σε Μηχανισμό της Ηπείρου ή της Κέρκυρας ή του αρχαίου Βουθρωτού. Γιατί μπορεί να πήρε το όνομά του από τον τόπο όπου βρέθηκε, γεννήθηκε όμως πολύ βορειότερα, ίσως στην αρχαία Δωδώνη, το αρχαίο Βουθρωτό ή την Κέρκυρα.

«Πρόκειται ουσιαστικά για τον πρώτο στον κόσμο αναλογικό υπολογιστή που κατασκευάστηκε πριν από 2.000 χρόνια και υπολόγιζε με απόλυτη ακρίβεια τη θέση του Ήλιου, της Σελήνης και των πλανητών, προέβλεπε εκλείψεις και προσδιόριζε την ημερομηνία τέλεσης των αρχαίων στεφανιτών αγώνων (σ.σ.: στους οποίους οι νικητές αθλητές στεφανώνονταν) της εποχής», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιάννης Σειραδάκης, που εποπτεύει τη μοναδική ανά τον κόσμο διδακτορική διατριβή για τον πολυσυζητημένο μηχανισμό, η οποία εκπονείται με ειδική υποτροφία του ΑΠΘ. Προσδιόριζε δε, όπως φαίνεται, ιδιαιτέρως την εποχή τέλεσης των στεφανιτών αγώνων στη Βορειοδυτική Ελλάδα. Από τότε που βρέθηκε από σφουγγαράδες σε όρμο των Αντικυθήρων, πριν από 108 χρόνια, κάποιοι μελετητές είχαν εικάσει πως ο μηχανισμός προερχόταν από τη Ρόδο και Ρόδιους τεχνίτες της εποχής- σχεδόν έναν αιώνα πριν από τη γέννηση του Χριστού. Άλλοι πως προερχόταν από την Αθήνα και απλώς χάθηκε στον δρόμο για τα Κύθηρα… Η επιχείρηση αποκρυπτογράφησης του μυστηριώδους μηχανισμού των Αντικυθήρων, του οποίου η «καταγωγή» τοποθετείται με βάση τα νέα στοιχεία μεταξύ Κέρκυρας- Δωδώνης- Βουθρωτού, θα συνεχιστεί «επ΄ άπειρον και θα εξάγονται άπειρα συμπεράσματα», όπως είπε στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Γιάννης Σειραδάκης.
Η διδακτορική εργασία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης άρχισε πριν από ενάμιση χρόνο και μέχρι σήμερα προχώρησε στην εξαγωγή του βασικού συμπεράσματος για την προέλευση, αλλά και την τεχνική που ακολουθήθηκε στη δημιουργία του.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Γιάννη Σειραδάκη, αλλά και το μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής της διδακτορικής εργασίας Στέλλα Δρούγου, καθηγήτριας Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, οι στεφανίτες αγώνες αναγράφονται στην κυκλική κλίμακα του μηχανισμού- οι πιο γνωστοί ήταν τα Ίσθμια, οι Ολυμπιακοί, τα Πύθια και τα Νέμεα- αλλά προστίθενται και αυτοί της Δωδώνης, με την ονομασία της περιοχής και της εποχής, Νάια ή Νάα.

Στην πίσω πλευρά των σπειρών του μηχανισμού, στον λεγόμενο «κύκλο του Μέτωνα», αναγράφονται οι συνοδικοί μήνες με 235 υποδιαιρέσεις και σε κάθε υποδιαίρεση αναγράφεται το όνομα κάθε μήνα (Αγριάνιος, Ευκλείος κ.ά.- με αντιστοιχίες στις σημερινές ονομασίες των μηνών). Οι ονομασίες των μηνών, όπως αυτές αναγράφονται στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, δεν παραπέμπουν σε ονομασίες «νοτίων» πόλεων (Αθήνα, Ρόδος, Έφεσος, Πέργαμος κ.ά.), αλλά μόνο σε αντίστοιχες της Βορειοδυτικής Ελλάδας.
Εξάλλου, το σημείο όπου παραπέμπουν οι πλανήτες, με βάση την τοποθέτησή τους στον μηχανισμό, είναι νότια ή ανατολικά. Καθώς οι εν λόγω πλανήτες τότε ήταν ορατοί μόνο από το γεωγραφικό πλάτος που περικλείει τη Βορειοδυτική Ελλάδα. Σύμφωνα δε με τα πρώτα συμπεράσματα της μελέτης του «αρχαιότερου υπολογιστή», όπως χαρακτηρίστηκε ο μηχανισμός, στην κατασκευή των σπειρών του δεν χρησιμοποιήθηκε η γνωστή τότε «τέλεια» μέθοδος του μαθηματικού Αρχιμήδη (η ακτίνα της σπείρας είναι αντίστοιχη με τη γωνία περιστροφής της), αλλά η απλούστερη και λιγότερο ακριβής μέθοδος των ημικυκλίων.

Ιστορία μυστηρίου

Το 1901, Συμιακοί σφουγγαράδες που επέστρεφαν από τη Λιβύη έπεσαν σε φουρτούνα και έδεσαν σε όρμο έξω από τα Αντικύθηρα. Βούτηξαν και σε βάθος 60 μέτρων εντόπισαν μεγάλο ρωμαϊκό ναυάγιο με αγάλματα και ένα κουτί με μπρούντζινα και ξύλινα μέρη. Το 1902, ο αρχαιολόγος- διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Βαλέριος Στάης διαπίστωσε ότι ένα από τα ευρήματα είχε οδοντωτούς τροχούς και επιγραφές με αστρονομικούς όρους. Ακολούθησαν δεκάδες μελέτες και δημοσιεύσεις Ελλήνων και ξένων επιστημόνων που «είδαν» τον μυστηριώδη μηχανισμό ως Αστρολάβο, δρομόμετρο, πλανητάριο, αστρονομικό ή ναυτικό ρολόι κ.ά.

Της Βίκυς Χαρισοπούλου, ΤΑ ΝΕΑ, 10/12/2009

 

Νέα δεδομένα για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων

Θεσσαλονίκη, Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2009

Αλλάζει τα δεδομένα για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων η διδακτορική έρευνα μιας φοιτήτριας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, της Μαγδαληνής Αναστασίου. Από τη μέχρι τώρα έρευνα της στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής προέκυψαν τα εξής:

1. Η πιθανή σύνδεση του Μηχανισμού των Αντικυθήρων με την περιοχή της Βορειοδυτικής Ελλάδας (Ήπειρος, Κέρκυρα). Την περιοχή αυτή υποδεικνύουν τρία ανεξάρτητα αποτελέσματα: (α) το ημερολόγιο της σπείρας του Μέτωνα, (β) η αναγραφή μεταξύ των άλλων πανελλήνιων στεφανιτών αγώνων (Ολυμπιακών, Πυθίων, Ίσθμίων και Νέμεων), των αγώνων της Δωδώνης «Νάϊα», αλλά και η ανάλυση των αστρικών γεγονότων που αναγράφονται στο Παράπηγμα του Μηχανισμού.
2. Ο τρόπος κατασκευής των σπειρών. Οι δύο σπείρες της πίσω πλευράς του Μηχανισμού δεν αποτελούν σπείρες του Αρχιμήδη αλλά σπείρες που έχουν δημιουργηθεί από δύο ημικύκλια.
3. Ο τρόπος κατασκευής του δείκτη της σπειροειδούς έλικας του Μέτωνα. Ο δείκτης δεν είναι στερεωμένος στο κέντρο της έλικας αλλά είναι ελεύθερος να πηγαινοέρχεται για να μπορεί να παρακολουθεί τη σπείρα.
Στο πλαίσιο της διατριβής κατασκευάστηκε αντίγραφο του Μηχανισμού σε πραγματικές διαστάσεις. Πρόκειται για το πιο πρόσφατο, παγκοσμίως, μοντέλο του Μηχανισμού το οποίο έχει κατασκευαστεί λαμβάνοντας υπόψη όλα τα μέχρι στιγμής δημοσιευμένα αποτελέσματα της έρευνας για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων.  [net.gr, 15:07 Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2009, Τελευταία ενημέρωση: 15:07 Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2009]

 

Κινδυνεύουν οι αρχαιότητες στο βυθό του Αιγαίου

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, ένας σκουριασμένος αρχαίος μηχανισμός που ανακαλύφθηκε από δύτες σφουγγαράδες στα Αντικύθηρα το 1902, έχει αλλάξει τη μελέτη του αρχαίου κόσμου.

Ο μηχανισμός, ένα σύστημα χάλκινων γραναζιών εξαιρετικής πολυπλοκότητας που κατασκευάστηκε τον δεύτερο αιώνα π.Χ., χρησίμευε για τον υπολογισμό της ημερομηνίας των Ολυμπιακών Αγώνων με βάση το εαρινό ηλιοστάσιο. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι εκατοντάδες αντίστοιχοι αρχαιολογικοί θησαυροί κρύβονται στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, οι οποίοι κινδυνεύουν άμεσα από επιτήδειους και αρχαιοκάπηλους μετά τη χαλάρωση της νομοθεσίας για την υποβρύχια κατάδυση στην Ελλάδα.

«Το μέλλον της αρχαιολογίας σε αυτή την περιοχή του κόσμου βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας» σχολιάζει ο Χάρι Τζάλας, αρχαιολόγος. «Η νομοθεσία είναι επικίνδυνη, παρέχοντας νέους τρόπους λεηλασίας αρχαιοτήτων στο βυθό, των οποίων δεν γνωρίζουμε καν την ύπαρξη». Ο νόμος περί αρχαιοτήτων του 1932 αναφέρει ότι όλα τα αντικείμενα ξηράς και θάλασσας αποτελούν κρατική περιουσία, χωρίς να προσδιορίζει πλαίσιο για τις καταδύσεις που αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του 1940 από τον Γάλλο Ζακ Κουστό.

Ένας νέος νόμος που εφαρμόστηκε το 2007, σχεδιασμένος για να προωθήσει τον τουρισμό, δίνει πρόσβαση στους δύτες στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής ακτογραμμής, μήκους 15.000 χιλιομέτρων, με εξαίρεση 100 περίπου αρχαιολογικών χώρων. Ενώσεις Ελλήνων αρχαιολόγων αλλά και δύο οικολογικές οργανώσεις έχουν ζητήσει την ανάκληση του νόμου, ενώ την ίδια ώρα ταξιδιωτικές εταιρείες προσελκύουν τουρίστες στη χώρα μας υποσχόμενες αρχαία κειμήλια. «Η υποβρύχια κατάδυση στην Ελλάδα επιτρέπεται παντού, ιδανική χώρα για τον συλλέκτη θησαυρών» αναφέρει χαρακτηριστικά μία ιστοσελίδα.

Η Κατερίνα Δελλαπόρτα, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, εξήγησε ότι οι αρχαιοκάπηλοι χρησιμοποιούν ανιχνευτές μετάλλων και βαθυσκάφη για να εντοπίσουν με ευκολία αρχαία αντικείμενα στην Αδριατική και το Αιγαίο. «Θέλουμε τον τουρισμό, αλλά οφείλουμε να προστατέψουμε τις αρχαιότητες», αναφέρει. «Δεν είναι όλοι οι δύτες αρχαιοκάπηλοι, πρέπει όμως να διασφαλίσουμε τους θησαυρούς αυτούς για τις επόμενες γενιές της χώρας μας».

«Η θάλασσα είναι ένα τεράστιο μουσείο ναυαγίων», δήλωσε η Σέλι Βάσμαν, καθηγήτρια θαλάσσιας αρχαιολογίας του πανεπιστημίου του Τέξας. «Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για την Ελλάδα να ακολουθήσει την πορεία της Ιταλίας, όπου δεν υπάρχει τίποτα σε βάθος μικρότερο από 70 μέτρα», ανέφερε η Βάσμαν, που τόνισε ταυτόχρονα την ευθύνη της διεθνούς κοινότητας στο ζήτημα συντήρησης και προστασίας των θαλάσσιων αρχαιοτήτων.

http://www.kathimerini.gr, με πληροφορίες από Reuters